Tülay German'dan Ajda Pekkan'a: Yolu Fransızca şarkılardan geçenler

Fransızca konuşmanın bir prestij göstergesi sayıldığı altmışlı ve yetmişli yıllarda ülkemizdeki pek çok pop müzik sanatçısı bu dilde şarkı söyleme yarışına girmişti. Örneğin Nilüfer, 1976'da Selam Söyle adıyla Türkçe sözlerle yorumladığı Enrico Macias şarkısı Pourquoi parler d’amour'u Fransızca olarak da seslendirmişti. Kariyerine oyuncu olarak başlayan Türk pop müziğinin bir başka önemli ismi Ajda Pekkan ise, rol aldığı filmlerde aynı zamanda, çoğu yabancı dilden Türkçeye uyarlanan şarkıları da seslendiriyordu. Yaklaşık elli kadar filmde oynadıktan sonra, altmışların ikinci yarısından itibaren şarkıcılığa odaklanan sanatçı, sarı saçları ve kumral teniyle Avrupa’da akıllarda yer eden Türk imajına pek uymuyordu. Bu nedenle yurtdışında katıldığı televizyon programlarında sık sık "Gerçekten Türk müsünüz?" sorusuyla karşılaşan Pekkan, 1976 yılında, Paris’in ünlü konser salonu Olmypia’da Enrico Macias’la birlikte sahne aldığında, Macias da onu izleyicilere benzer şekilde tanıtmış: "Ajda, Türkiye’den geliyor demek, ben Enrico Macias, aslında Norveçliyim demek gibi bir şey" ifadelerini kullanmıştı. Söz konusu konser tahmin edileceği üzere Türkiye’de büyük yankı uyandırmış, Ajda Pekkan bu sayede şöhretinin doruğuna ulaşmıştı. Derya Bengi’nin 70’li Yıllarda Türkiye: Sazlı Cazlı Sözlük  kitabında değindiği gibi, sanatçıya süperstarlık müessesesi, bu konser sonrasında tesis edilmiş, Ajda, Naim Dilmener’in deyimiyle gerçek anlamda ilk albümü "Süperstar"ı, 1977 ilkbaharında yayınlamıştı. Ajda Pekkan, söz konusu konserde dört şarkı seslendirmişti. Gazel tarzı bir giriş yaptığı Tu pars et tu reviens'in ardından bizim Hoşgör sen adıyla bildiğimiz, On s’embrasse et on oublie adlı şarkıyı Enrico Macias’la birlikte Türkçe sözlerle yorumlamıştı.

Türkiye'de hak ettiği ilgiyi göremeyen sanatçılar arasında yer alan Tülay German, altmışlı yılların başında caz şarkıcısı olarak isim yapmıştı. Aynı zamanda müzik yaşamının ilk yıllarında Ruhi Su’dan dersler alan ve öğrendiği türküleri çağdaş yorumunu katarak seslendiren sanatçı, 1964’te Türk pop müziğinin ilk hit parçası olarak kabul edilen Burçak Tarlası'nı kaydetti. 1966’da da, çoğunlukla politik baskılar sebebiyle Fransa’ya yerleşti ve kariyerini bu ülkede sürdürdü. Burada pek çok plak yayınlayan German; Fransa dışında Belçika, Almanya, Tunus, Fas ve hatta Brezilya’da çeşitli konserler verdi. 1981’de, Suriye asıllı gitarist François Rabbath ile birlikte Türkçe olarak kaydettiği “Toulaï et François Rabbath” albümüyle, Charles Cros Akademisi ödülüne layık görüldü. Ne yazık ki sanatçının bu dönemde yayınlanan çoğu şarkısına ulaşmak şu an için mümkün değil. Buna karşın 2007’de yayınlanan "Sound of Love" adlı derlemede Tülay German’ın Fransızca olarak kaydettiği bazı şarkılar da mevcut. Bunların arasında sanatçının 1969 tarihli O Eski Günler adlı parçasının Fransızca versiyonu olan La chanson de l’oubli ile Dere Geliyor Dere adlı türküden Fransızcaya uyarlanan Celui qui viendra Lundi de yer alıyor.

Altmışlar ve yetmişlerde repertuarlarında Fransızca şarkılara yer veren diğer sanatçılara da bir göz atarsak, örneğin Ayla Algan, 1972’de Fransa’da Barclay etiketiyle Fransızca şarkıların yer aldığı bir 45’lik yayınlamış, 1977’de Polonya’da düzenlenen Sopot Şarkı Yarışması’nda Gilbert Bécaud’nun L’Indien adlı parçasına (Aigle Noir adıyla) getirdiği yorumla birincilik ödülünü kazanmıştı. Bunun dışında Hümeyra da yetmişlerde Fransızca şarkı söylemeyi denemişti. Philips’in davetiyle Paris’e giden sanatçı, burada bir 45’lik kaydetmiş ama nedense piyasaya çıkmayan bu albüm bir süre sonra unutulup gitmişti. Buna ilave olarak 1976’da yine bir Enrico Macias uyarlaması olan Son verdim Kalbimin işine (Je suis content pour toi) adlı şarkıyı seslendiren Seyyal Taner, 1987’de Eurovision’da kendisine sonunculuğu getiren Şarkım Sevgi Üstüne’yi Une mélodie adıyla da yorumlamıştı. 1967’nin başında, şanson ağırlıklı bir repertuarla sahnelere adım atan Timur Selçuk ise, Barclay’le yaptığı kontrat sonrasında 1968’de dört şarkıdan oluşan bir plak yayınlamıştı. Bu şarkılardan biri de, Ümit Yaşar Oğuzcan’ın şiirinden müziğe uyarladığı Ayrılanlar İçin ya da Fransızcasıyla Refais ta vie idi. Timur Selçuk bu şarkısıyla ilgili: “Bu ayrılık şarkısındaki yorumumu severim. Dik duran bir duyarlılık söz konusudur. Acılı bir ayrılık vaveylası yoktur” diyecekti bir röportajında (*).

İlk olarak 1953’te Kanadalı The Four Lads grubunca kaydedilen, Fransızca versiyonunu ise Dario Moreno’nun seslendirdiği Istanbul Pas Constantinople adlı parçayı, Ayşe Sicimoğlu, 2000'li yıllarda babası Ayhan Sicimoğlu'nun orkestrasıyla birlikte yorumlamıştı. Dario Moreno'dan bahsetmişken, Aydın doğumlu sanatçı, eğitim hayatına İzmir’de devam etmiş ve ilk konserlerini yine bu şehirde vermişti. Daha sonra kariyerini Paris’te sürdüren Moreno, burada Dünya çapında üne kavuşmuş, 1968’de, henüz 47 yaşındayken o zamanki Yeşilköy Havalimanında, trajik şekilde aramızdan ayrılmıştı. Onun en ünlü şarkılarından biri de 1967 tarihli Her Akşam / Sarhoş ya da Fransızcasıyla Y’a du travail idi. Şarkının Türkçe sözlerini Fecri Ebcioğlu kaleme almıştı. 

Bugün Anadolu rock olarak adlandırdığımız müzik türünün kurucularından olan Barış Manço, müzik kariyerine lise yıllarında Kafadarlar ve Harmoniler gibi gruplarla başlamıştı. Liseyi bitirdikten sonra eğitimine Belçika’da devam etme kararı alan genç adam, 1964’te Fransızca şarkılardan oluşan ilk EP’sini yayınladı, ertesi yıl da Olympia’da France Gall ve Adamo gibi isimlerin açılış sanatçısı olarak sahne aldı,  1966’dan itibaren Belçikalı grup Les Mistigris ile çalmaya başlayan Manço’nun bu dönemde kaydettiği Fransızca şarkılardan bazıları, bu yılın başında yayınlanan "Manlac Blues 9" adlı albümde bir araya getirilmiş. Genellikle demolardan oluşan albümde, on iki parça yer alıyor. Albümdeki Pour ne rien dire adlı şarkı, büyük ihtimalle sanatçının 1979 tarihli Anlıyorsun değil mi adlı parçasının ilk versiyonu olma özelliğini taşıyor. Manço’nun 1966’da Les Mistigris ile kaydettiği Il arrivera adlı şarkının farklı bir düzenlemesi ise 1973 tarihli "Ben Bilirim" albümünde yer alıyordu. Ce sera le temps adlı bu şarkıda; kıyamet günü tarzı bir felaketten bahsedildiği düşünülse de aslında havanın erken karardığı, rüzgarın sert estiği, herkesin titrediği ve yağmurun bolca yağdığı kış mevsimini konu alan bir parçaydı bu.

Biraz da Fransızcanın yakın dönem Türk müzik piyasasındaki yerini incelersek: Fransız müziğinin giderek daha az dinlendiğini günümüz Dünyasında, kendini bu dilin büyüsüne kaptıran Türk sanatçıların sayısı da bir elin parmaklarını geçmiyor. Örneğin doksanların ikinci yarısında müzik öğretmenliği yaparken bir anda bir pop müzik yıldızına dönüşen Candan Erçetin, 2003 yılında Fransız klasiklerini yorumladığı “Chante Hier Pour Aujourd’hui” adlı albümle oldukça cesur bir işe imza atmıştı. Türk pop müziğinin doksanlarda parlayan bir başka ismi Mirkelam ise aynı yıl Unutulmaz adlı slow parçasını, Inoubliable adıyla Fransızca olarak da yorumladı. Henüz bir albümü bulunmasa da Fransızca söyleyen Türklerden bahsederken unutulmaması gereken bir diğer isim de Ahu Ajda Giray. Villeurbanne Müzik Okulu’ndan şanson üzerine diploma alan sanatçı, çeşitli etkinlikler kapsamında yorumladığı Fransızca şarkılarla, genç kuşağın bu alandaki en önemli temsilcilerinden biri. Sekiz yıldır Kanada’da yaşayan İzmirli caz müzisyeni Fuat Tuaç ise 2017 tarihli "Late Bloomer" albümünde biri kendi bestesi olmak üzere iki Fransızca parçaya yer vermiş. Adını ilk olarak 2010’da yayınladığı "Biraz Ayrılık" adlı albümle duyuran Gökhan Türkmen, bu yıl Kağıt adlı parçasını Fransızca olarak da yorumladı. Bu dile özel bir ilgi duyan sanatçı, şarkının sözleri için Fransız Kültür Merkezinin Fransızca öğretmenlerinden Nathalie Reins’den destek almış. 

Tıpkı Barış Manço ve Timur Selçuk gibi Galatasaray Lisesi mezunu olan Candan Erçetin, 1986’da Klips ve Onlar grubuyla birlikte Eurovision Şarkı Yarışmasında ülkemizi Halley adlı şarkıyla temsil etmişti. 1995’te ilk albümü Hazırım’da yer alan Umrumda Değil ve Sevdim Sevilmedim gibi şarkılarla şöhreti yakalayan sanatçı, 2003’te klasikleşmiş Fransız şansonlarını farklı düzenlemelerle yorumladığı "Chante Hier Pour Aujourd’hui" adlı albümü yayınladı. 2011’de de Fransızcadan Türkçeye uyarlanan şarkılara yer verdiği "Aranjman" çıktı piyasaya. 2003 tarihli albümdeki dikkat çeken şarkılardan biri de, sanatçının bir önceki yıl yayınladığı Korkarım adlı şarkısının Fransızca versiyonu olan Il me semble idi. Parçanın orijinalinin sözleri Aylin Atalay’a, müziği ise Candan Erçetin ve Neslihan Engin’e aitti. Fransızca versiyonun sözlerini ise Candan Erçetin kaleme almış. 

(*) Kaynak: Altmışlı Yıllarda Türkiye: Sazlı Cazlı Sözlük, Derya Bengi, Yapı Kredi Yayınları, 2018